ბიბლიური თეოლოგიის შემსწავლელი
ცენტრი „ბარძიმი“ იწყებს წერილების ციკლს „ბიბლიური ციტატები“ სადაც შემოგთავაზებთ
წმინდა წერილიდან ცალკეული მონაკვეთების განმარტებას
„ბიბლიური ციტატები“
I
„თქვენ ხართ მარილი ქუეყნისანი“
(მოციქულთა წოდების ღირსების შესახებ - მსხვერპლი,
როგორც არსებითი მახასიათებელი მოწაფისა)
1.რატომ უწოდებს იესუ მოწაფეებს მარილს?
2.რა არის ის რაც ხდის იესუს მოწაფეს ნამდვილ, ღირსეულ მოწაფედ?
3.რა კავშირშია მოციქულთა ღირსება და მარილი?
4.რა სიმბოლური მიმართებაა მოციქულად წოდებასა და მარილს შორის?
სახარებაში მოცემულ უწყებებს
შორის, სადაც მოციქულთა წოდების ღირსების შესახებაა საუბარი, ერთ-ერთი მნიშვნელოვანია
მარკოზის სახარების 9,49-50 მუხლები.
9,49:_„რამეთუ ყოველივე
ცეცხლითა დაიმარილოს, და ყოველი შესაწირავი მარილითა დაიმარილოს./50.კეთილ არს მარილი,
ხოლო უკუეთუ მარილი უმარილო იქმნეს, რაითღა შეინელოს იგი? გაქუს თავისა თქუენისა მარილი
და მშვიდობით იყვენით ურთიერთას“ - მარკოზის სახარების ეს მუხლები,[1] უფრო
კონკრეტულად კი ის მონაკვეთი, რომელიც მოიცავს 50-ე მუხლის პირველ ნაწილს, ასევე მოცემულია
მათესა (მთ.5,13) და ლუკას სახარების (ლკ.14,34-35)
მთაზე ქადაგების მონაკვეთში. მაგრამ მარკოზის სახარებაში კი ის უფრო ვრცელია: ჩნდება
კითხვა, რა ფილოლოგიური კავშირია მათესა და ლუკას სახარებისა, მარკოზთან მიმართებით.
თუკი მხედველობაში მივიღებთ, სინპოტიკური პრობლემის გადაწყვეტისთვის „ორი წყაროს შესახებ
თეორიას“, როგორც ეს დღესაა გაზიარებული, აუხსნელი
რჩება, რატომაა გამორჩენილი(გამოტოვებული) 49 და 50(ბ) მუხლები და რატომ იცვლება ძალიან
ნათელი და ცხადი მოქმედებითი სინტაქსი მარკოზისა („έν τίνι αυτό αρτύσετε“-„რაითღა შეინელოს იგი“-„რითღა შენელდება“) - ვნებითი
ფორმით („έν τίνι αλισθήσεται“-„რაითამე დაიმარილოს“-„რითღა დამარილდება“ – „έν τίνι αρτυθήσεται“-„რაითა
დაიმარილოს“-„რითღა დამარილდება“, ) რომელთა საგანზე (მარილი? საკვები?) ვერ თანხმდებიან
მკვლევარები. ის ფაქტი, რომ მათესა და ლუკას სახარების სიტყვებს მეტი მსგავსება აქვთ
ერთმანეთთან და - სხვაობა მარკოზის სახარებასთან მიმართებით, იმ დასკვნის გაკეთების
საშუალებას იძლევა, რომ ეს სიტყვები ასევე იყო „Λογίων“-ის(„ნათქვამნი“
ან „სიტყვანი“) წყაროში, საიდანაც სარგებლობს ორი სინოპტიკოსი მახარებელი. გვაქვს, მაშასადამე, სიტყვები, რომლებიც დაცულია
ორი მსგავსი ფორმით, ერთი მარკოზთან და ერთი „Λογίον“-ის
წყაროში. ის, რომ, მარკოზთან მოცემული სიტყვები არ ემთხვევა „Λογίον“-ის
წყაროს სიტყვებს, აძლიერებს იმ მოსაზრებას, რომ პირველი მახარებელი არ აჩვენებს დამოკიდებულებას,
კავშირს „Λογίον“-ის წყაროდან, არამედ სარგებლობს ეკლესიის ტრადიციიდან.
„ცეცხლი“, რომლითაც იწყება 49 მუხლი, არაა „გეენიის“ ცეცხლი, რომელზეც 43-ე და 48-ე მუხლებშია საუბარი, არამედ
უკავშირდება ესქატოლოგიურ მისიას, რომელიც
მესიამ დაიწყო დედამიწაზე (იხ.ლკ.12,49
„ცეცხლისა მოვედ მიფენად ქუეყანასა . . . “.) ასევე, იოანე ნათლისმცემლის ქადაგებაში
წინასწარცხადდება და აღწერილია საქმე მესიისა ცეცხლის ხატით, სადაც იოანე ნათლისმცემელი
საუბრობს მომავალ მესიაზე, რომელიც „ნათელს
გცემთ თქვენ სულიწმიდით და ცეცხლით“ (იხ.
მთ.3,11; ლკ.3,16;)
49-ე მუხლის ბოლოს „დაიმარილოს“ პირდაპირ უკავშირდება 50-ე მუხლის
პირველ მონაკვეთს, რომელიც მოსდევს: „კეთილ არს მარილი. ხოლო უკუეთუ მარილი უმარილო
იქმნეს, რაითღა შეინელოს იგი“. რას გამოხატავს
და რა აზრით არის აქ მარილი მოცემული? იმ ეპოქის სიმბოლური ენით[2] მარილი
იყო სიმბოლო მარადიულობის, ღირსებისა და საღმრთო ძალის, ამიტომ აღთქმა, რომელიც მისცა
ღმერთმა ისრაელს, ხასიათდება როგორც „აღთქმა მარილის“.
რიცხ.18,19.-„ეს არის სამარადისო აღთქმა მარილისა
უფლის წინაშე შენთვისა და შენი შთამომავლობისათვის“;
2 ნეშტ.13,5:-„განა არ
იცით, რომ უფალმა, ისრაელის ღმერთმა, დავითსა და მის ძეებს მარილის აღთქმით მისცა მეფობა
ისრაელზე სამარადჟამოდ“.
ასევე მსახურებითი კუთხით ყოველი მსხვერპლი მარილდება
მარილით, რომ ის იყოს კარგი, საუკეთესო ღმერთისთვის და თავისუფალი და დაცული დემონთა
ძალებისაგან, მათი ზემოქმედებისგან.
ლევიტ.2,13:-„ყოველი საძღვნო მარილით დაამარილე
და არ დასტოვო საძღვნო შენი ღმრთის მარილის გარეშე; ყოველ შესაწირავზე მიიტანე მარილი“;
ახალდაბადებულ ჩვილს წმენდნენ მარილით.
იეზ.16,4:-„შენი დაბადებისას, იმ დღეს, როცა დაიბადე,
ჭიპლარი არ მოუჭრიათ შენთვის და წყალში არ განბანილხარ, რომ განწმედილიყავი, მარილით
არ გახეხილხარ და ჩვრებში არ გახვეულხარ“. ყოველდღიურ ცხოვრებაში მარილი აუცილებელი
ელემენტი იყო, რომელიც იცავდა ახალ საკვებს ჯანსაღად.
იობ.6,6:-„თუ ჭამენ უგემურს? უმარილოს? თუ არის
რაიმე გემო კვერცხის ცილაში“.
მარილის გამოყენების შესახებ საუბარია წმინდა წერილის
სხვა მონაკვეთებშიც:
იეზ.43,24: „მიიყვანე უფლის წინაშე და დააფრქვიონ მათ
მღვდლებმა მარილი, და აღსავლენად აღუვლინონ უფალს“.
საინტერესოა, რომ მარილის გამოყენება გათვალისწინებულია
არა მხოლოდ უსისხლო არამედ ასევე სისხლიანი მსხვერპლშეწირვისთვისაც. მარილის თვისება
გამოიყენება სიწიმნიდისა და ჯანსაღად დავცისთვის:
4მეფ.2,20-22:-„თქვა: მომეცით
ახალი თასი და მარილი ჩაყარეთ შიგ. მისცეს./ავიდა წყლის სათავესთან და ჩაყარა მარილი,
თქვა: ასე ამბობს უფალი: განმიკურნავს ეს წყალი. ამიერიდან ნუღარ იქნება მისგან სიკვდილი
და უნაყოფობა./დღემდე ჯანსაღია ეს წყალი ელისეს სიტყვით, რომელიც წარმოთქვა მან.“ (ასევე: იეზ.16,4; მთ.5,13; და
მკ.9,49; )
კოლ.4,6:-„სიტყუაი თქუენი
მარადის მადლითა ვითარცა მარილითა შეზავებულ იყავნ, რაითა უწყოდით, ვითარ-იგი შეჰგავს
თქუენდა თვითოეულისა სიტყვის-მიგებაი“.
ამდენად, მარილი არის ნიშანი მეგობრობისა და თანაზიარებისა
მათთვის, ვინც მონაწილეობენ ერთ ნადიმში. მარილი მსხვერპლშეწირვაში გამოხატავს აღთქმის
კავშირის სიმტკიცეს იაჰვესა და თავის ხალხს შორის.
რიცხ,18,19:-„მთელი წმიდა ღალა, რომელსაც
ისრაელიანები უხდიან უფალს, შენთვის, შენი ვაჟებისა და ქალიშვილებისთვის მომიცია, სამარადისო
წესით. ეს არის სამარადისო აღთქმა მარილისა
უფლის წინაშე შენთვისა და შენი შთამომავლობისათვის“, აქ კი გარდაუვალი აღთქმა იწოდება
„აღთქმა ახალი საუკუნისა“, რომ გამოხატულ იქნას
სიმყარე, სიმტკიცე აღთქმისა ღმერთსა და მისა ხალხს შორის.
ცნობილია, რომ ასირიელებთან მარილი გამოიყენებოდა მსახურებასა
და ნომადებში ვახშმობისას მეგობრობის აღთქმისას, აქედანაა გამოთქმა „მარილი აღთქმისა“.[3]
მაშასადამე, მოულოდნელი არაა ის, რომ მოგვიანებით იუდაიზმი
თორას მიიჩნევს როგორც მარილს, რომლის გარეშე არ არსებობს სამყარო.[4]
მაგრამ ამ სიმბოლიზმის მიღმა, რომელიც იმ ეპოქის ენაზე აქვს მარილს და განსახილველი
მუხლის გაგებისათვის, - რომელიც ერთადერთია
სახარებაში, სადაც გამოიყენება სიტყვა „მარილი“ - მნიშვნელოვნად გვეხმარება მარკოზის
სახარების 42-48 მუხლები, სადაც საუბრია სხეულის ნაწილების მოკვეთაზე, როდესაც
ის ხდება დაბრკოლების მიზეზი და ამ გზით ადამიანს აშორებს ცათა სასუფეველს. ყოველი ადამიანი, გრძელდება 49 მუხლში, გადის გამოცდას.
თუკი მხედველობაში მივიღებთ, რომ იესუს ეს სიტყვები მიმართულია უმთავრესად მოწაფეებისადმი,
(ამ სიტყვის ფართო გაგებით, ანუ ყველა მათდამი, რომლებიც მისდევენ იესუს), მაშინ აზრი
და შინაარსი ამ მუხლისა უფრო მეტად კონკრეტულია: ყოველი მოწაფე, რომელსაც სურს, რომ იყოს ღირსეული მოწაფე იესუსი, გამოიცდება
მსხვერპლის ცეცხლით, თავგანწირვით, ვნებით.
მარილი, რომლითაც, „მარილდება“
მოწაფე, ხდება სული სრულყოფილი თავგანწირვის იმ მიზნით, რომ ემსახუროს მოყვასს, თანამოქალაქეებს,
ქრისტეს ყოველი მაგალითის მიხედვით, რომლებიც ემსახურება ადამიანებს, კაცობრიობას თავის
ჯვარზე ვნებით. მოწაფე, რომელიც არ „მარილდება“ მსხვერპლშეწირვის სულით, არ სწევს-(არ
ეწევა) ჯვარს ვნებისა და მსხვერპლისა, ჰგავს მარილს, რომელმაც დაკარგა იდენტობა და
გახდა „უმარილო“. ამ შემთხვევაში „რაითღა შეინელოს იგი?“. რა არის ის, რაც ხდის იესუს
მოწაფეს ნამდვილ მოწაფედ, თუკი ის დაკარგავს უპირველეს და უმთავრეს შემადგენელ ელემენტს,
შეწირვის, თავგანწირვის სულს? ასე იძენს აზრს წაქეზება 50-ე(ბ)-მუხლისა: „გაქუს თავისა
თქუენისა მარილი და მშვიდობით იყვენით ურთიერთას“, რომელიც შეგვიძლია გავიგოთ ასე: თუკი გაქვთ სული
მსხვერპლისა და მსახურებისა მსგავსი იესუსი
ძისა კაცისა, მისი მომავალი ვნებისა, რომლის შესახებაც იყო საუბარი მარკოზის სახარებაში
(8,31:-„და დაიწყო სწავლება მათი, რომ მართებს
ძეს კაცისას მრავალი ვნება და შეურაცხყოფა უხუცესებისაგან, მღვდელთმთავრებისა და მწიგნობრებისაგან
და მოიკვლება და სამი დღის შემდეგ აღდგება“, 9,31:-„რადგან ასწავლიდა თავის მოწაფეებს
და ეუბნებოდა მათ: ძე კაცისა გადაეცემა კაცთა ხელში და მოკლავენ მას და, როცა მოკვდება,
მესამე დღეს აღდგება.“) შეჩერდება თქვენს შორის შფოთი, თუ ვინ არის თქვენს შორის
„უდიდესი“ (იხ.9,34: „ხოლო ისინი დუმდნენ,
რადგან ერთმანეთთან დავობდნენ გზაში, ვინ უფრო დიდი იყო“.) და გექნებათ მშვიდობა
თქვენს შორის.
იგივე შინაარსისაა სიტყვები
ლუკას სახარებაშიც, (14,34-35;)„
კარგია მარილი, ხოლო თუ მარილი გამტკნარდა, რითღა დამარილდება? არცა ქუაყანასა, არცა
სკორესა სარგებელ არს, არამედ გარე განდვან იგი. რომელსა ასხენ ყურნი სმენად, ესმოდენ!“
- სადაც, კონტექსტიდან გამომდინარე, უმთავრესი ელემენტია მოწაფეთა მსხვერპლი, თავგანწირვა,
უარყოფა „ყოველი რაიცა გაქუს“. თუკი მოწაფე არ აღასრულებს ამ მისიას, ისაა უსარგებლო,
როგორც „განქარვებული/გამტკნარებული“ მარილი.
„მარილი“ გემოს
აძლევს და იცავს საკვებს როცა მას უმატებენ. ჯერ კიდევ პითაგორასა და პლუტარქესთან
ვხედავთ, როგორც სიმბოლოს უვნებლობის, უწყინარობის, უბიწოების, უმანკოების, პატიოსნების,
ნატურალურობის, უბოროტობის, უხრწნელობის, სულიერი სიძლიერის, გონივრულობის, საზრიანობის,
გამჭრიახობის. იუდაურ ტრადიციაში ასევე მარილი
შესაწირ ძღვენში გახდა რელიგიური სიმბოლო სულიერი კეთილგონიერებისა და საღმრთო სწავლების.[5]
იმას, რომ მათეს სახარებაშიც (5,13.) - „თქუენ ხართ მარილნი ქუეყანისანი; უკუეთუ მარილი
იგი განქარდეს, რაითღა დაიმარილოს? არღარა შემძლებელ არნ მერმე, არამედ განგდებად გარე
და დათრგუნვად კაცთა მიერ“ - იგივე შინაარსისაა იესუს სიტყვები მოწმობს ის ფაქტი,
რომ ნეტარებების შემდეგ პირდაპირ არის მოხმობილი, „დევნულნი სიმართლისათვის“, „გყვედრიდენ
და გდევნიდნენ“ იესუსათვის, („სიცრუვით ჩემთვის“). მათეს სახარებაში, ცხადია, სიტყვები
წარმოაჩენენ ეკლესიოლოგიურ პერსპექტივას და სამოციქულო ხაზგასმას: არ არიან წაქეზებულნი მოწაფეები, რომ ჰქონდეთ მარილი, არამედ თვითონ
ისინი უნდა გაიგივდნენ მარილთან („თქუენ ხართ მარილნი ქუეყანისანი“), რადგან მათი „კეთილნი საქმენი“-თ ისინი დაიცავენ
ადამიანებს და ადიდებენ „მამასა ზეცათასა (5,16). ხოლო, თუკი მოწაფეები და ეკლესია
შეწყვეტს „კეთილ საქმეებს“, მაშინ მიემსგავსებიან
მარილს, რომელმაც დაკარგა სურნელი, თვისებები და ღირსება.[6]
რამდენადაც პარადოქსულია მოვლენა, რომ მარილმა დაკარგოს
თავისი სურნელოვანი თვისება, იდენტობა, იმდენად პარადოქსულია ასევე იესუს მოწაფეებისთვის,
რომ დაკარგონ სული მსხვერპლისა „ნუ თანა-ხატ-ექმნებით
სოფელსა ამას“-(რომ.12,2). თუკი ასე „განქარდებიან/გამტკნარდებიან“, მაშინ არ წარმოადგენენ
არაფერს „არღარა შემძლებელ არნ მერმე, არამედ
განგდებად გარე და დათრგუნვად კაცთა მიერ“ (მთ.5,13).
მოამზადა ლევან ბუკიამ
[1] ამ
სიტყვების მორფოისტორიული და განმარტებითი ანალიზი იხილეთ: Ιωαν.Δ.Καραωιδόπουλος,
ΤΟ ΚΑΤΑ ΜΑΡΚΟΝ ΕΥΑΓΓΕΛΙΟ, ΕΚΔΟΣΕΙΣ Π.ΠΟΥΡΝΑΡΑ, ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ 1988, გვ.319/F.Hauck, „άλας“ (მარილი),
ThWNT,1,229.O.Cullmann, „Que signifie le sel dans la parabole de
Jesus?“,
RHPR 37(1957), გვ.36-43 (=Vortage
und Aufsatze, 1966, 192-201).
[2] მარილის სიმბოლურობის
შესახებ, იხ. Ιωαν.Δ.Καραωιδόπουλος, ΤΟ ΚΑΤΑ ΜΑΡΚΟΝ ΕΥΑΓΓΕΛΙΟ,
ΕΚΔΟΣΕΙΣ Π.ΠΟΥΡΝΑΡΑ,
ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ
1988, გვ.322/ Hauck, άλας, ThWNT 1, 229.
[3] ΕΡΜΗΝΕΙΑ ΠΑΛΑΙΑΣ ΔΙΑΘΗΚΗΣ, ΛΕΥΙΤΙΚΟΝ, Κείμενο-Μετάφραση,
΄Ανάλυση – Σχόλια. Ύπό Ίερεμίου Φούντα ΄Αρχιμανδρίτου, ΑΠΟΣΤΟΛΙΚΗ ΔΙΑΚΟΝΙΑ,
ΑΘΗΝΑΙ 2005, გვ219.
[4] Ιωαν.Δ.Καραωιδόπουλος, ΤΟ ΚΑΤΑ ΜΑΡΚΟΝ
ΕΥΑΓΓΕΛΙΟ, ΕΚΔΟΣΕΙΣ Π.ΠΟΥΡΝΑΡΑ, ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ 1988, გვ.322 / Billerbeck
1, 235.
[5] ΤΙΜΟΘΕΟΥ Κ.ΚΑΛΙΦΗ Αρχιμανδρνδρίτη,
ΤΑ ΤΕΣΣΕΡΑ ΕΥΑΓΓΕΛΙΑ ΚΑΙ ΠΡΑΞΕΙΣ ΑΠΟΣΤΟΛΩΝ,
Α΄ Τόμος,
ΑΘΗΝΑ
2002, გვ.41.
